در مدل‌های مختلفی که از کار مشارکتی وجود دارد، مرحله‌ای هست که با این عبارت توصیف شده است: «مردم، مستقل از نهادهاي بيروني، براي تغيير وضعيت زندگي خود وارد عمل مي‌شوند. آن‌ها براي دسترسي به منابع و مشاوره‌های مورد نياز، با نهادهاي بيروني ارتباط برقرار مي‌کنند؛ ولي کنترل منابع در دست خودشان باقي مي‌ماند. چنين حرکت و عمل خودجوش ممکن است حتي توزيع‌هاي ناعادلانۀ ثروت و قدرت را به چالش بکشد.»

پیدا کردن نمونه‌های واقعی از کار جمعی که عبارت بالا را نمایندگی کند، کار چندان راحتی نیست. مواردی هم که وجود دارند به واسطۀ محلی و کوچک مقیاس بودن‌شان به چشم نمی‌آیند و دیده نمی‌شوند. کار گروهی که حول اثرات بیمارستان نیکان در محلۀ اراج انجام شد، برای ما یکی از مصادیق ملموس عبارت بالا بود. گروهی از اهالی محله با مسئله‌ای مواجه شده بودند که برای حل و برطرف کردن آن در تلاش بودند اقدامات منسجمی را برنامه‌ریزی و اجرا کنند.

در طول فرآیندی که این گروه طی کرد، تعریف مسئله، شیوۀ پرداختن و تأمین منابع مورد نیاز برای آن از طرف خودشان شکل گرفت. در طول مسیر از خدمات همراهی و مشاورۀ مؤسسۀ ما برای تسهیلگری جلساتشان کمک گرفتند. با گروهی از وکلای محلی تماس گرفتند و از آن‌ها دربارۀ مسیر و اقداماتشان مشاورۀ حقوقی دریافت کردند. با شهرداری منطقه و اعضای شورای شهر مسئلۀ خود را طرح کردند. با پلیس راهنمایی و رانندگی ارتباط برقرار کردند و طرح پیشنهادی خود را برای حل معضل ترافیک در میان گذاشتند. خبرنامه‌ای از اقداماتشان تهیه کردند و به دست اهالی و سایر افراد مرتبط رساندند. نمایندۀ ادارۀ بهداشت را به محله دعوت کردند تا از نزدیک اثرات بهداشتی بیمارستان بر محله را بررسی کند. در پارک محله جلسۀ جمعی گذاشتند تا به اهالی و علاقه‌مندان دربارۀ فرآیند کارشان اطلاع‌رسانی کنند.

مجموعۀ این اقدامات خودجوش باعث شد تا فشارها از سوی مراجع مختلف بر روی بیمارستان زیاد شود و اقدامات اصلاحی برای برطرف‌کردن برخی از اثرات وارده بر روی محله انجام شود. اگرچه اهالی و گروه پیگیر موضوع از میزان اثرگذاری‌شان رضایت نداشتند؛ ولی برای ما که از بیرون و با فاصله شاهد اتفاقات بودیم، از حجم تأثیر و فعل و انفعالی که از طریق اقدامات گروه صورت می‌گرفت شگفت‌زده و خوشحال بودیم.

این‌که مسئولین بیمارستان چندباری درخواست گفت‌و‌گو با اهالی دادند، این‌که مجبور شدند از نیروی قهری و انتظامی برای برخورد با اهالی ناراضی استفاده کنند، این‌که مجبور شدند برای حل مشکل اساسی کمبود جای پارک در اطراف بیمارستان پارکینگ هفت طبقه‌ای در کنار بیمارستان بسازند و این‌که به‌طور رسمی اعلام کردند که بیمارستان را بیشتر از این گسترش نخواهند داد، برای تیم ما که از بیرون شاهد ماجرا بود، نشان‌دهندۀ تغییراتی اساسی بود که به واسطه اهالی رخ داد و نماد واضح به چالش کشیده شدن جدی یکی از نهادهای دارای قدرت و ثروت در محله بود.